Bạn không kiệt sức vì làm việc nhiều. Bạn gãy vì biến công việc thành bản thể duy nhất.

Bạn không chỉ là công việc của mình

Nhiều người nghĩ sự kiệt sức đến từ khối lượng công việc. Nhưng sự thật, nó thường đến từ mức độ đồng nhất giữa công việc và bản thân.

Bạn sẽ không gãy nếu chỉ làm việc. Nhưng bạn sẽ gãy nếu đặt toàn bộ danh tính, lòng tự trọng, sự hiện diện, và ý nghĩa sống của mình vào công việc đó.

Điều này đặc biệt phổ biến ở những người nghiêm túc, chăm chỉ, có trách nhiệm. Họ không làm việc chỉ để hoàn thành KPI – mà để chứng minh mình xứng đáng. Họ tin rằng giá trị con người họ nằm trong thành tích. Và đó chính là gốc rễ của sự kiệt sức: biến công việc thành bản thể duy nhất.

Khi công việc trở thành “tôi”

Một người đồng nhất bản thân với công việc sẽ dễ rơi vào hai trạng thái:

• Khi được khen, họ thấy mình “được sống”.

• Khi bị phê bình, họ thấy mình “bị loại bỏ”.

Công việc lúc này không còn là công việc, mà trở thành chiếc mặt nạ bản ngã. Và như mọi vai diễn – một lúc nào đó nó sẽ mỏi. Nhưng nếu bạn không có gì ngoài vai diễn, bạn sẽ không dám cởi bỏ nó, dù đang kiệt sức.

Góc nhìn đa chiều về vấn đề này

1. Huyền học & Tâm linh (Phật giáo, Đạo gia)

• Phật giáo gọi đây là chấp ngã: lầm tưởng “tôi chính là vai trò của tôi”. Khi đồng nhất quá mức, ta khổ vì mọi biến động trong công việc.

• Đạo gia nhấn mạnh sự cân bằng Âm – Dương. Nếu chỉ có “Dương” (hành động, thành tích) mà thiếu “Âm” (tĩnh lặng, nuôi dưỡng nội tâm), con người sẽ kiệt quệ.

• Đây cũng là một dạng nghiệp lực: khi ta dồn toàn bộ giá trị sống vào một đối tượng duy nhất, thì khi đối tượng đó sụp đổ, toàn bộ tâm thức cũng lung lay.

2. Tâm lý học hiện đại

• Freud sẽ gọi đây là sự gắn kết bản ngã (ego) vào đối tượng ngoài. Khi đối tượng lung lay, bản ngã rạn vỡ.

• Jung nhìn hiện tượng này như một “persona inflation”: chiếc mặt nạ nghề nghiệp phình to, nuốt mất bản thể cá nhân.

• Trong trị liệu hiện sinh, đây là khủng hoảng ý nghĩa sống: khi công việc trở thành nguồn ý nghĩa duy nhất, ta dễ rơi vào trống rỗng nếu nó mất đi.

🧩 Case study – Biểu hiện thực tế

• Nhân viên quản lý: luôn gắn giá trị bản thân vào KPI. Khi đạt chỉ tiêu → hưng phấn cực độ. Khi sụt giảm → rơi vào tự ti, mất ngủ, hoảng loạn.

• Người làm sáng tạo: coi tác phẩm chính là bản thân. Khi được ca ngợi → thấy mình tồn tại. Khi bị chê → cảm giác như bị phủ nhận hiện hữu.

• Người trẻ startup: dành 100% thời gian cho công việc, cắt đứt quan hệ xã hội. Khi công ty thất bại, không chỉ mất tiền mà còn mất luôn cảm giác “tôi là ai”.

🌱 Ứng dụng & Gợi mở cá nhân

Công việc không có lỗi. Nhưng để không gãy, bạn cần tái thiết kế hệ thống sống – giống như một hệ thống kỹ thuật cần nhiều trung tâm thay vì phụ thuộc một điểm duy nhất.

Hãy phân tách đời sống của mình thành ít nhất ba phần:

1. Công việc – nơi bạn nỗ lực.

2. Các mối quan hệ ngoài công việc – nơi bạn được là chính mình, không cần thành tích.

3. Không gian riêng tư – nơi bạn duy trì đời sống không phụ thuộc đánh giá từ bên ngoài.

Bộ ba này không giúp bạn tránh hết tổn thương, nhưng sẽ giúp bạn không sụp toàn diện khi một phần gặp trục trặc.

Những câu hỏi để tự soi chiếu

• Nếu ngày mai công việc biến mất, tôi còn gì để nương tựa?

• Tôi có đang nhầm lẫn giữa “làm việc tốt” và “tôi là người có giá trị”?

• Điều gì khiến tôi vui sống mà không cần ai khen ngợi hay công nhận?

👉 Công việc rất quan trọng. Nhưng nó không nên là chỗ duy nhất bạn sống. Nếu mất việc khiến bạn sụp đổ, không phải vì bạn kém – mà vì bạn chưa xây hệ thống nội tâm đủ vững.

Và bạn có thể bắt đầu ngay từ hôm nay, bằng cách thừa nhận: Mình không chỉ là một chức danh.